Հրեաստանը Հռոմեական կայսրության միակ պրովինցիան էր (մարզը), որին արտոնված էր իր դրամը հատել։ Ճիշտ է, որոշակի սահմանափակումներով. հրեաները կարող էին հատել միայն սիկղ` կրոնական հատուկ փող։ Բանն այն է, որ հռոմեական մետաղադրամների վրա դրոշմված էին հեթանոսական պատկերներ, որոնք, համաձայն հրեական հավատի, տաճար մտցնել չէր կարելի։ Բայց միաժամանակ էլ նվիրատվություն անել պետք էր, ուստի և ղևտացիք (հրեական տաճարի սպասավորներ) Հռոմից իրավունք խնդրեցին հատելու իրենց դրամը։

Երբևէ անցե՞լ էր ձեր մտքով, որ առակը մազի ու գերանի մասին կարող է քաղաքական հաղթաթուղթ դառնալ։ Իմ մտքով` վստահաբար ոչ, բայց սույն եղելությունը մեր կյանքի շարժիչ ուժն է, ինչի հետ, բնականաբար, չեմ համակերպվում, նույնը պատգամելով ընթերցողացս։ Էսպես ուրեմն. մենք խուսափում ենք նրանցից, ովքեր մազի լավություն անելով մեզ, գերանի զորությամբ այն հանում են քթներիցս, դրա մազն ուտո՜ղը, ասում ենք այս ու այնտեղ, հետո մոռանում, երբ ընտրարշավի պատգամաբերները (իմա` թաղի ժրաջան կիսաքրեականները) բախում են մեր դուռն ու դարպասը։

Խոսքիս վերնագիրը «Իրատես de facto»-ում (թիվ 36, 45, 2013) պարոն Լևոն Ջավախյանի արտահայտած միտքն ու փակագծված ստորագրությունն է: Ամենայն հարգանքով վերաբերվելով Ջավախյանի խոսքուզրույցին, պիտի տարակուսանքով նշեմ, որ շատ հաճախ էլ զարմանք են պատճառում սովորական այս մարդու մտածում-պնդումները, որոնց թերևս չարժեր անդրադառնալ:

Այսօր հայ մամուլը, իր երկրի կարևոր կենսական հարցերը թողած (ասենք` անդրադառնալիս էլ միայն ապականող էությամբ է դրսևորվում), հաճախ է անդրադառնում Եվրոպայի իսլամացման գործընթացին: Աշխարհի տարբեր ծայրերից, իսկ իմ սիրելի Ռուբեն Հայրապետյանն էլ` Մոսկվայից, ահազանգում են Եվրոպայի իսլամացման, Ռուսաստանում կամ Եվրոպայում վերջին մի քանի տասնամյակում հազարավոր մզկիթների կառուցման և քրիստոնյա կանանց իսլամ ընդունելու (մուսուլման տղամարդկանց հետ ամուսնանալու պատճառով) և այլ տագնապալի հարցերի մասին:

Հուլիսի 9-ին մի պատասխան ենք ստանում ՀԱՄԿ աշխատակազմի հասարակայնության հետ կապերի բաժնի պետ Սաթիկ Ղարախանյանից։ Նման պատասխանի մասին, ինչպես հանգուցյալի, կամ պետք է ասել լավը, կամ ոչինչ (այն ամբողջությամբ հրապարակվել է թերթի 2-րդ էջում, ծանոթացեք և մտավոր վարժանքների այս իմաստազուրկ գրոհում փորձեք գտնել բարին, արդարը, գեղեցիկը)։

«Թու-թու-թու»-ից հետո երկու բառ չգրեցի։ Դե, ասում են` արի ճմկթեմ։ Պարկեշտության հետ կապ չունի, ժողովրդական միտք-մտածողություն է։ Արժե խմբագրության աշխատակիցներով, հեղինակներով, ընթերցողներով իրար շնորհավորել, ուրախ սրտով նայել հենց թերթի աչքերին ու... Ախր, տուն-օջախ-երկիր քանդելու, հոգի-սիրտ մաշելու մեր հեշտ ժամանակներում շատ է դժվարացել ստեղծելը, արարելը, պահպանելը, հենց պաշտպանելը։

Ներքաղաքական զարգացումների կարևորագույն դրվագներից մեկը ՀԱԿ կուսակցությունների դաշինքի կազմալուծումն ու ՀԱԿԿ կուսակցության ձևավորումն էր, որը կատարվեց ՀՀՇ-ն կազմալուծելու ճանապարհով: Առաջին հայացքից տարօրինակ ոչինչ տեղի չի ունեցել, և առաջին նախագահ Տեր-Պետրոսյանը ռեբրենդինգի է ենթարկել ՀՀՇ-ն, քանզի հասկանում է, որ կուսակցությունը սպառել է իրեն, և ՀՀՇ-ի առանցքի շուրջ ստեղծված ՀԱԿ-ը պետք է նոր ձևաչափով մասնակցի քաղաքական գործընթացներին:

Աքաղաղը «բառաչում» է, երբ նախիրն է ծուղրուղու կանչում, սա հնարավո՞ր բան է։ Իսկ ինչու չէ, հատկապես երբ ծանոթանում ես այն ամենի հետ, ինչը կատարվել է կոնֆեդերացիայում։ Ծուղրուղո՜ւ, համա թե բաներ են կատարվել Հանրապետության հրապարակի այս գեղաշեն շենքում, ուր տարիներ շարունակ հանգրվանել էր հոգեշահ մի հիմնարկ` Հայաստանի արհմիությունը։ Բայց արի ու տես, որ երկրի անկախացումը չար կատակ խաղաց արհմիությունների գլխին, հոգեշահությունը փոխարինվեց հոգեառությամբ։

1921 թ. օգոստոսի 26-ին Բոմբեյից Պորտ Սուդան նավահանգիստ հասավ Anchor Line շոգենավը: Մի քանի հայերի բուռն բողոքներից հետո, ի վերջո, պատգարակով, կիսամեռ վիճակում դուրս բերեցին մի մարդու, որը նավի վրա վարակվել էր տենդով ու 10 օր անխնամ վիճակում ջերմել: Նրան, թողնելով իր հիվանդ ծնողներին, ուղեկցում էր թավրիզցի Օննիկ Տեյիրմենճյանը: Հիվանդին հասցրին բուժարան, մերկացրին, ոտքից գլուխ պատեցին սառույցներով, բայց ոչինչ չօգնեց: Աչքերը փակելուց առաջ մահամերձը Օ. Տեյիրմենճյանին մի կերպ հասկացրեց, որ պահի-պահպանի երկու կապոց ձեռագրերը, փաստաթղթերն ու նամակները: Այդպես իր երկրային ուղին ավարտեց հայ հասարակական-քաղաքական մտքի լավագույն ներկայացուցիչներից մեկը՝ ԲԱԽՇԻ ԶԱՔԱՐԻԱՅԻ ԻՇԽԱՆՅԱՆԸ:

Հրեական ծագումով գերմանացի հանճար Հայնե Հայնրիխը Գյոթինգեն համալսարանական քաղաքի մասին ասել է. «Գյոթինգենի բնակիչները բաղկացած են պրոֆեսորներից, ուսանողներից, ֆիլիստերներից և անասուններից։ Դրանից նշանավորը անասունների դասն է»։ Ես անտեղյակ եմ, թե ինչն է նման խարազանման պատճառը, սակայն գիտեմ, թե ովքեր են ֆիլիստերները, դրանք են` սուտ ճգնավորները, փարիսեցիներն ու քաղքենիները։